ديسك كمر چيست؟
ديسك كمر نوعي بيماري ستون فقرات به شمار مي‌آيد. ستون فقرات از ۳۳ مهره تشكيل شده‌است و بين اين مهره‌ها ديسك‌هاي اسفنجي وجود دارد كه نقش مهمي در عملكرد ستون فقرات به عهده دارند. ديسك‌هاي بين مهره‌ها به‌عنوان ضربه‌گير عمل مي‌كنند و باعث مي‌شوند، حركت در هر جهتي امكان‌پذير باشد.
ديسك ستون فقرات، داراي دو بخش هسته و حلقه است. بخش هسته يك مركز نرم و ژله‌مانند است. حلقه در قسمت بيروني قرار دارد كه سخت و لاستيكي است.
زماني كه ديسك آسيب ببيند، باعث مشكلات بسيار زيادي از جمله فشار به عصب مي‌شود. در اين شرايط كمردردهاي شديدي ايجاد مي‌شود و حتي ممكن است درد به پاها برسد. مشكلات در ديسك به دو حالت بروز مي‌كند:
- ديسك برآمده
- پارگي يا فتق ديسك.
۱. ديسك برآمده
گاهي ممكن است، در اثر افزايش سن، ديسك بين مهره‌ها مايع خود را از دست بدهد و خشك شود. در اين شرايط ديسك حالت اسفنجي خود را ازدست‌داده و فشرده مي‌شود. ممكن است حلقه ديسك (قسمت سخت و بيروني ديسك) دچار شكستگي شود. شكستگي راه را براي خروج هسته باز مي‌كند. به اين نوع مشكل ديسك برآمده مي‌گويند.
۲. فتق ديسك كمر
زماني كه ديسك به شكستن ادامه ميدهد، به ستون فقرات فشار وارد مي‌شود و ممكن است هسته در مركز حلقه پاره شود. به اين حالت ديسك پاره شده يا فتق مي‌گويند.
تكه‌هاي پاره‌شده مي‌توانند روي ريشه‌هاي عصبي در پشت فضاي ديسك فشار وارد كنند. در نتيجه باعث درد، ضعف يا بي‌حسي مي‌شود. در بيشتر مواقع فتق ديسك در قسمت تحتاني ستون فقرات، بين مهره‌هاي چهار و پنج كمري ايجاد مي‌شود.
درمان ديسك كمر
براي بيشتر بيماران، بعد از مدتي ديسك كمر بهبود پيدا مي‌كند. اما در صورتي كه چنين اتفاقي نيفتد، راه‌هاي درماني مختلفي براي بهبود علائم ديسك كمر وجود دارد كه در ادامه به معرفي آن‌ها مي‌پردازيم؛
۱. درمان غيرجراحي
درمان ابتدايي براي ديسك كمر از راه غيرجراحي است. تكنيك‌هاي غيرجراحي شامل موارد زير هستند؛
استراحت
گاهي وارد آوردن فشار بيش از اندازه به ديسك باعث آسيب ديدن آن مي‌شود. در چنين مواردي با استراحت كردن و برداشتن آن فشار مي‌توان به بهبودي علائم ديسك كمر كمك كرد.
استفاده از مسكن‌هاي ضدالتهاب
ناپروكسن و ايبوپروفن مي‌توانند به كاهش درد ديسك كمر كمك كنند.
فيزيوتراپي
تمرينات و روش‌هايي كه در فيزيوتراپي به كاربرده‌مي‌شوند، مي‌توانند در بهبودي و تسكين درد ديسك كمر تاثير بسزايي داشته‌‌باشند.
تزريق استروئيد اپي‌دورال
تزريق برخي از داروهاي استروئيدي ضدالتهابي در فضاي اپي‌دورال مي‌تواند تاثير خوبي در روند بهبودي ديسك كمر بگذارد.
۲. درمان جراحي
تنها درصد خيلي كمي از كساني كه به ديسك كمر مبتلا هستند به درمان جراحي نياز پيدا مي‌كنند. جراحي تنها زماني توصيه مي‌شود كه روش‌هاي غيرجراحي نتيجه نداشته‌باشند و نياز به روش‌هاي جراحي باشد. تشخيص اين كه بهترين روش براي يك بيمار با ديسك كمر كدام است بر عهده‌ي دكتر ارتوپد است.
چه زماني به متخصص ارتوپد مراجعه كنيم؟
زماني كه با هر كدام از علائم و اختلالات ذكر شده در استخوان‌ها و مفاصل و ديگر بافت‌هاي اندام حركتي مواجه شديد، براي درمان و بهبود علائم به بهترين دكتر ارتوپد مراجعه كنيد.
علت ديسك كمر
اين كه ديسك كمر دچار آسيب شود معمولا به علت عواملي است كه طبيعي هستند و براي بيشتر افراد رخ مي‌دهند. با گذر عمر و بالاتر رفتن سن، بدن ما فرسوده مي‌شود و چيزي كه باعث تفاوت كيفيت زندگي در پيري است، لايف استايل يا همان سبك زندگي سالم است. با پيرتر شدن فرد، ديسك بيشتر در معرض بيرون زدگي و پارگي وجود دارد. عوامل مستعد‌كننده‌ي آسيب رسيدن به ديسك كمر موارد بسياري هستند كه در ادامه به برخي از آن‌ها اشاره مي‌كنيم؛
۱. جنس
مرداني كه در سنين ۲۰ تا ۵۰ سالگي قرار دارند، بيشتر در معرض خطر ديسك كمر قرار دارند. اين مسئله بيشتر به خاطر كار سنگين و فعاليت بيشتر است.
۲. بلند كردن نامناسب وزنه
در صورتي كه به جاي فشار وارد كردن به عضلات پاها، به عضلات كمر خود فشار بياوريد و يك وسيله يا وزنه‌ي سنگين را بلند كنيد، ممكن است دچار پارگي يا از جا در رفتن ديسك شويد و به ديسك كمر دچار شويد.
۳. وزن
داشتن وزن بالا باعث فشار اضافه آوردن به ديسك كمر مي‌شود. كساني كه وزن بالايي دارند و به ديسك كمر مبتلا هستند، بايد در خط اول درمان، وزن خود را كم كنند.
۴. انجام فعاليت‌هاي تكراري كه باعث فشار وارد كردن به ستون فقرات مي‌شوند
نحوه‌ي نشستن و كار كردن شما در طول روز و بر پايه‌ي يك الگوي تكراري مي‌تواند باعث آسيب رسيدن به كمر شما شود و ديسك را تحت تاثير قرار دهد. خم شدن، بلند شدن و يا بلند كردن يك وسيله‌ي سنگين طي يك الگوي تكراري مي‌تواند چنين مشكلاتي را براي شما ايجاد كند.
۵. رانندگي دائم
نشستن پشت فرمان ماشين براي مدت طولاني مي‌تواند به كمر آسيب زيادي برساند. از طرفي لرزش صندلي كه ناشي از موتور ماشين است مي‌تواند به ستون فقرات فشار بيشتري وارد كند.
۶. سيگار كشيدن
گفته‌شده‌است كه سيگار كشيدن باعث كاهش اكسيژن‌رساني به بافت‌ها مي‌شود و ديسك نيز شامل اين موارد است. هنگامي كه اكسيژن كمي به ديسك مي‌رسد مي‌تواند به سادگي دچار آسيب شود و راحت‌تر تحليل برود.
عوامل خطر ديسك كمر
برخي عوامل مي‌توانند خطر ديسك كمر را افزايش دهند. اين عوامل عبارت‌اند از:
- اضافه‌وزن و چاقي
- مشاغل سختي كه نياز به بلندكردن، هل دادن، كشيدن و چرخاندن دارند.
- فتق ديسك مي‌تواند ژنتيكي باشد و به برخي افراد به ارث برسد.
- سيگاركشيدن باعث كاهش اكسيژن‌رساني به ديسك مي‌شود.
- مردان تقريبا دوبرابر زنان در معرض خطر اين بيماري قرار دارند.
- بيشتر افراد ۳۵ تا ۵۰ سال به اين مشكل مبتلا مي‌شوند.
عوارض ديسك كمر
نخاع درست در بالاي كمر به پايان مي‌رسد. اما كانال نخاعي ادامه دارد و به‌صورت ريشه‌هاي عصبي بلند به نام اعصاب دم‌اسبي درميآيد. به‌ندرت فتق ديسك تمامي اين اعصاب را تحت تأثير قرار ميدهد. اما اين احتمال وجود دارد كه شخص دچار ضعف يا فلج دائمي شود.
درصورتي‌كه علائم و درد به‌شدت افزايش پيدا كرد، در عملكرد مثانه و روده دچار مشكل شديد يا در قسمت داخلي ران، پشت‌پاها و ناحيه اطراف راست‌روده دچار بي‌حسي شديد، بايد سريعا به متخصص ارتوپدي مراجعه كنيد.
تشخيص ديسك كمر
براي تشخيص پزشك ابتدا يك معاينه فيزيكي انجام ميدهد تا ميزان حساسيت كمر را بسنجد. ممكن است از شما خواسته شود تا روي تخت، كاملا صاف دراز بكشيد. سپس پاهاي خود را در موقعيت‌هاي مختلف حركت دهيد. در اين حالات پزشك علت درد را پيدا مي‌كند.
متخصص همچنين براي بررسي مواردي مانند رفلاكس، قدرت عضلاني، توانايي راه‌رفتن و توانايي حس لامسه يك معاينه عصبي انجام ميدهد. در بيشتر مواقع اين اقدامات كافي است. اما گاهي پزشك براي بررسي بيماري‌هاي ديگر يا تعيين اعصاب تحت تأثير ممكن است يك يا چند آزمايش ديگر را تجويز كند.
۱. تست تصويربرداري
تست‌هاي تصويربرداري براي تشخيص اين مشكل مي‌تواند شامل موارد زير باشد:
- اشعه ايكس: براي بررسي ساير علل كمردرد مانند عفونت، تومور يا شكستگي استخوان استفاده مي‌شود.
- سي‌تي‌اسكن: مجموعه‌اي از تصاوير اشعه‌هاي ايكس در جهات مختلف است.
- ام‌آرآي: امواج راديويي با ميدان مغناطيسي قوي است كه محل فتق ديسك را مشخص مي‌كند.
- ميلوگرام: يك رنگ به مايع نخاعي تزريق و با اشعه ايكس عكس‌برداري انجام مي‌شود.
۲. آزمايشات عصبي
در اين آزمايش‌ها ميزان حركت تكانه‌هاي الكتريكي در طول بافت عصبي اندازه‌گيري مي‌شود و محل آسيب عصبي به‌طور دقيق پيدا مي‌شود.
- مطالعه هدايت عصبي: الكترودهايي روي پوست قرار مي‌گيرد و تكانه‌هاي عصبي اندازه‌گيري مي‌شود.
- الكتروميوگرافي: پزشك يك الكترود سوزني را از طريق پوست وارد عضلات مي‌كند و فعاليت الكتريكي عضلات در زمان استراحت و انقباض اندازه‌گيري مي‌شود.
منابع:
https://www.daraje.com/46784-what-is-herniated-disk-symptoms-and-causes/
https://doctoreto.com/blog/lumbar-disc-symptoms-and-treatment/